Studia doktoranckie są coraz częstszym wyborem absolwentów uczelni. Umożliwiają one kontynuację nauki w wybranej dziedzinie, dają nadzieję na granty i prestiż naukowy, a także na ciekawą i dobrze płatną pracę. Czy jest to faktycznie świetny pomysł na początek kariery, czy to raczej swoiste przedłużanie sobie okresu młodzieńczego, zwykle nieuzasadnione? Ile trwa doktorat, ile kosztuje i z czego żyją młodzi naukowcy?
W zależności od rodzaju studiów doktorat może trwać od dwóch do czterech lat. Niekiedy możliwe jest wydłużenie tego okresu, np. gdy doktorant prowadzi czasochłonne badania naukowe. Doktorant w tym czasie otrzymuje skromne stypendium, a ponadto może dorobić sobie do niego prowadząc zajęcia ze studentami. Niekiedy doktorant otrzymuje grant z ministerstwa lub organizacji pozarządowej na swoje badania – to może znacząco poprawić jego sytuację materialną, gdyż środki uzyskiwane z macierzystej uczelni pozwalają jedynie na bardzo skromny poziom życia. Niektórzy decydują się na zrobienie doktoratu równolegle z pracą zawodową. Uczestniczą oni wtedy w odpłatnych studiach zaocznych. Doświadczenie wyniesione z pracy może im jednak ułatwić przygotowanie pracy doktorskiej, która będzie w dużym stopniu oparta na własnej praktyce i doświadczeniu.
Stosunkowo duża ilość doktorantów w Polsce nie przekłada się jednak na jakość nauki, która w skali światowej nie jest niestety wysoko ceniona. Problemem jest słabe dofinansowanie szkolnictwa wyższego, przez co na uczelniach nie ma wielu atrakcyjnych możliwości zrobienia kariery, a najlepiej wynagradzana jest kadra ze starszego pokolenia, która rzadko prowadzi wartościowe badania. W tym miejscu absolwent musi sobie zadać pytanie – czego oczekuję od studiów doktoranckich? Powinny one być przepustką do pracy na uczelni, ale czy rzeczywiście absolwent może na nią liczyć? Tu konieczna wydaje się szczera rozmowa na ten temat z dziekanem wydziału, aby uniknąć ewentualnego późniejszego rozczarowania. Jeżeli perspektywy pracy na uczelni wydają się mgliste, a doktorant planuje zatrudnić się w biznesie, powinien zastanowić się nad tym, co ten doktorat mu da. Wyższy stopień naukowy praktycznie nie przekłada się na wysokość wynagrodzenia i możliwości rozwoju w prywatnych firmach. Czasem nawet może przeszkadzać, gdyż osoba z takim stopniem naukowym, może być uważana za osobę o zbyt wysokich kwalifikacjach na proste stanowisko, a jednocześnie nieodpowiednia do zajęcia wyższego stanowiska ze względu na brak doświadczenia. Z tego względu świeżo upieczony magister, który planuje karierę w biznesie, może spokojnie iść do pracy i zdobywać doświadczenie. Jeśli w przyszłości uzna, że doktorat nadal go pociąga, zawsze będzie mógł się na niego zdecydować. Doświadczenie zawodowe będzie świadczyło o jego kwalifikacjach, a tytuł naukowy może je wtedy jeszcze poprawić.
Czy warto tracić czas na doktorat? Nie ma dobrej i jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, jednak z pewnością jest to decyzja, której nie wolno podejmować pochopnie. Jedynie dokładna analiza swojej sytuacji i oczekiwań, poparta rozmową z innymi ludźmi, może pozwolić na dokonanie właściwego wyboru.
